Overthinking - czy da się myśleć mniej

Overthinking, to zjawisko, kiedy Twój mózg nie przestaje pracować. Przetwarza informacje, a Ty nieustannie analizujesz, rozważasz argumenty za i przeciw, nawet najbardziej banalną sprawę rozkładasz na czynniki pierwsze, a sytuacje towarzyskie wywołują w Tobie lęk, czy nie powiedziałeś/zrobiłaś czegoś nie tak. Brzmi znajomo? Istnieje zatem ryzyko, że cierpisz z powodu tzw. paraliżu analitycznego.

Pamiętaj, że overthinking może negatywnie wpływać na zdrowie psychiczne i zwiększać ryzyko utraty zdrowia w przyszłości.

Czym jest overthinking?

Overthinking to w dosłownym tłumaczeniu z języka angielskiego - nadmierne myślenie, zwane również paraliżem analitycznym, gdyż może dosłownie sparaliżować działanie i podejmowanie decyzji, a zatem znacząco utrudnić codzienne funkcjonowanie.

Twoja głowa podsuwa ci setki różnych scenariuszy, w których wszystko może pójść źle, mimo że w ogromnej większości przypadków nic takiego się nie wydarzy. Mimo to analizujesz każdą decyzję, którą podejmujesz, rozkładając ją na najmniejsze elementy, a następnie zaczynasz ją kwestionować i tak bez końca. Ostatecznie myśli te całkowicie cię wyczerpują, nie przynosząc żadnego rozwiązania i nawet jeżeli dotyczą pozytywnych decyzji, niemal całkowicie mogą zrujnować czerpanie przyjemności z nich. Dobrym przykładem jest wyjazd na wakacje, gdy niemożność zdecydowania co spakować, żeby być przygotowanym na każdą ewentualność, zaburza odczuwanie przyjemności i skupienie na innych rzeczach związanych z podróżą.

Paraliż analityczny rzadko kiedy dotyczy tylko jednej sfery życia osoby. Przeważnie obejmuje szereg najróżniejszych jego obszarów, które na dodatek często się ze sobą przeplatają. Według badań, osób myślących nadmiarowo jest aż 73% (w wieku od 25 do 35 lat).

Overthinking - rodzaje

Overthinking można podzielić na 3 główne kategorie, z których każdy jego rodzaj może prowadzić do negatywnych skutków emocjonalnych i behawioralnych.

Podstawowy overthinking

Charakteryzuje się ciągłym zamartwianiem się o przyszłe wydarzenia i skupianiem na negatywnych scenariuszach tych wydarzeń. Prowadzi to do chronicznego lęku przed nadchodzącymi sytuacjami, który może być paraliżujący i utrudniać codzienne funkcjonowanie.

Katastroficzny overthinking

Skupianie się na najgorszych możliwych konsekwencjach każdej sytuacji oraz tendencja do wyobrażania sobie skrajnie czarnych scenariuszy, nawet w stosunkowo błahych sprawach. Stan ten może paraliżować zdolność podejmowania decyzji, unikanie działania, co z kolei może prowadzić do depresji lub wzmocnienia zaburzeń lękowych.

Wtórny overthinking

Wtórny overthinking ma charakter ruminacyjny (obsesyjne, powracające myśli) i polega na nieustannym analizowaniu przeszłych zdarzeń i błędów. Osoby z tym rodzajem overthinkingu często przeżywają na nowo swoje niepowodzenia lub negatywne doświadczenia, analizując je w nieskończoność w nadziei na zrozumienie lub znalezienie sposobu, by "naprawić" przeszłość.

Overthinking - objawy

Overthinking bywa złożonym zjawiskiem, przy czym jego głównym objawem jest oczywiście namierne myślenie. Ponadto obejmuje:

- natłok myśli

- trudność z pozbyciem się napięcia i relaksem

- trudność z myśleniem o czymkolwiek innym niż przetwarzany problem

- ciągłe analizowanie incydentów z przeszłości lub potencjalnych wydarzeń w przyszłości

- rozkładanie wszystkiego na czynniki pierwsze

- zmęczenie ciągłym myśleniem, przy czym zebrane informacje są zawsze niewystarczające

- często bezsenność, depresja

- lęk, jak jest się postrzeganym przez innych

- analizowanie w głowie rozmowy z ważną dla siebie osobą, obawiając się, czy nie zrobiło się czegoś, co zaszkodzi relacji

Podjęcie najdrobniejszej decyzji wymaga od osób chronicznie myślących rozważenia wszystkich za i przeciw, a presja, by się nie pomylić, pożera ogromną ilość energii. Poza tym overthinking często niesie ze sobą również zamartwianie się, zwłaszcza o sprawy, na które często nie ma się wpływu. Zamartwianie się nasila z kolei lęk i niezdolność do życia tu i teraz.

Overthinking - przyczyny

1.Predyspozycje temperamentalne i osobowościowe

Refleksyjność, wysoka wrażliwość czy spostrzegawczość to cechy, za które niektórzy płacą nadmiernym myśleniem.

2.Normy społeczne w jakich żyjemy, szkoła

Znajomość i przestrzeganie norm społecznych jest dobrze postrzegana w rozwijających się krajach. Od dziecka rozwijamy w sobie świadomość, co wolno, a czego nie, dlatego nic dziwnego, że w różnych okolicznościach chcemy mieć pewność, że zachowujemy się właściwie. Osoba, której doskwiera overthinking myśli o takich sytuacjach nadmiernie, wielokrotnie upewniając się, czy na pewno bierze wszystkie aspekty pod uwagę.

3. Lęk uogólniony

Lęk uogólniony, czyli odczuwanie nieustannego niepokoju, że wydarzy się coś złego bez racjonalnych, konkretnych powodów stojących za tymi obawami sprzyja występowaniu overthinkingu.

4. PTSD, czyli zespół stresu pourazowego

PTSD to stan psychiczny występujący w konsekwencji wydarzenia przekraczającego możliwości radzenia sobie danej osoby. Intruzywne myśli, pojawiają się mimowolnie, wzbudzają niepokój i mają przede wszystkim natrętny, nawracający charakter. W przypadku zespołu stresu pourazowego, myśli te przyjmują postać wspomnień dotyczących traumatycznego doświadczenia.

5. Dysfunkcyjne środowisko dorastania/dysfunkcyjne rodziny

Przeżywana w dzieciństwie niepewność, brak poczucia bezpieczeństwa i lęk, jak tym razem zachowają się nieprzewidywalni, impulsywni rodzice, "każe" dziecku analizować i przewidywać nadchodzące wydarzenia, żeby móc się przed nimi ochronić. W dorosłym życiu mimo braku zagrożeń, lęk zostaje uwewnętrzniony i może dawać o sobie znać pod postacią overthinkingu.

6.Perfekcjonizm

Osoby o perfekcyjnych tendencjach często uważają, że każdy błąd lub niedociągnięcie może mieć poważne, nawet katastrofalne skutki, dlatego stają się nadmiernie skupione na unikaniu błędów, co skłania je do ciągłego rozmyślania i anazlizowania.

Jak zmniejszyć/wyeliminować overthinking?

Tendencje do overthinkingu da się usunąć lub znacznie osłabić. Warto najpier rozpoznać jego rodzaj, charakter i potencjalne źródło. Czasem wystarczy przekierować uwagę na inne działania, uprawiać sport, wychodzić z przyjaciółmi. Często jednak niełatwo samemu poradzić sobie z nadmiarowym myśleniem. Źródło overthinkingu, naszych kluczowych przekonań i automatycznych myśli, może tkwić głębiej, na przykład w traumatycznych doświadczeniach czy wspomnieniach z domu rodzinnego. Wówczas jedynym rozwiązaniem będzie podjęcie psychoterapii. W procesie terapeutycznym można zrozumieć mechanizmy rządzące życiem wewnętrznym, a przede wszystkim wypracować swoje własne sposoby na ich zmianę.