Świąteczne przekraczanie granic dzieci – cichy problem rodzinnych spotkań

Święta są często przedstawiane jako czas bliskości, ciepła i radości. Dla wielu dzieci są jednak również okresem intensywnego przekraczania ich granic – emocjonalnych, fizycznych i psychicznych. Dzieje się to zazwyczaj nie ze złej woli, lecz z powodu utrwalonych norm kulturowych, przekonań o „dobrym wychowaniu” oraz braku świadomości, że dziecko jest pełnoprawną osobą z własnymi potrzebami i granicami.

Podczas świąt dzieci są wystawione na kontakt z wieloma dorosłymi naraz, presja „rodzinnej atmosfery” obniża czujność dorosłych, normy grzeczności często stawiane są ponad dobrostan dziecka, dzieci rzadziej mają możliwość wycofania się lub odpoczynku.

W efekcie granice dzieci bywają regularnie ignorowane lub podważane.

Najczęściej przekraczane granice dzieci

1. Granice fizyczne – ciało dziecka „dla wszystkich”

Jednym z najczęstszych obszarów naruszeń są granice cielesne.

Przykładowe zdania, które słyszą dzieci:

• „No chodź, daj buzi cioci, nie bądź niegrzeczny.”

• „Babci będzie przykro, jak jej nie przytulisz.”

• „Taki duży chłopiec, a się wstydzi?”

• „Przestań się wyrywać, to tylko uścisk.”

Dlaczego to problem?Dziecko uczy się, że:

• nie ma prawa decydować o swoim ciele,

• cudze emocje są ważniejsze niż jego dyskomfort,

• sprzeciw jest czymś niewłaściwym.

W dłuższej perspektywie osłabia to zdolność rozpoznawania i komunikowania własnych granic.

2. Granice emocjonalne – bagatelizowanie uczuć

Święta niosą ze sobą silne emocje, ale dzieci rzadko dostają przestrzeń, by je przeżywać.

Typowe zdania dorosłych:

• „Nie przesadzaj, przecież to nic takiego.”

• „W święta się nie płacze.”

• „Zobacz, ile prezentów dostałeś, a ty marudzisz.”

• „Nie ma się czego bać, nie rób scen.”

Skutek psychologiczny:Dziecko uczy się, że jego emocje są:

• nieważne,

• niewłaściwe,

• kłopotliwe dla innych.

To może prowadzić do trudności z rozpoznawaniem i regulacją emocji w dorosłym życiu.

3. Granice autonomii – przymus bycia „grzecznym”

Świąteczny ideał „grzecznego dziecka” często oznacza dziecko posłuszne, ciche i podporządkowane.

Przykładowe komunikaty:

• „Siedź ładnie, nie wygłupiaj się.”

• „Dorośli rozmawiają, nie wtrącaj się.”

• „Zjedz wszystko, bo ktoś się napracował.”

• „Nie odchodź od stołu, tak nie wypada.”

Co dziecko z tego wynosi?

• jego potrzeby (ruchu, odpoczynku, głodu/sytości) są mniej ważne,

• ma dostosować się, nawet kosztem siebie,

• sprzeciw oznacza bycie „niegrzecznym”.

Jak chronić granice dzieci w święta?

1. Daj dziecku prawo wyboru

Zamiast zmuszać:

• „Chcesz się przytulić, czy pomachać?”

• „Możesz powiedzieć «nie», jeśli nie masz ochoty.”

To uczy dziecko, że jego „nie” ma znaczenie.

2. Bądź adwokatem dziecka

Gdy dorosły naciska, to rodzic/opiekun powinien reagować, nie dziecko.

Przykładowe reakcje dorosłych:

• „Ona nie ma ochoty na przytulanie – uszanujmy to.”

• „Widzę, że to dla niego za dużo, zrobimy przerwę.”

• „On decyduje, ile zje.”

To pokazuje dziecku, że nie jest samo.

3. Przygotuj dziecko wcześniej

Przed świętami warto powiedzieć:

• „Możesz zawsze przyjść do mnie, jeśli poczujesz się niekomfortowo.”

• „Jeśli ktoś cię zawstydzi lub dotknie bez zgody, powiedz mi.”

To wzmacnia poczucie bezpieczeństwa i sprawczości.

4. Normalizuj emocje, nie zachowania kosztem emocji

Zamiast:

• „Nie płacz.”

Lepiej:

• „Widzę, że jest ci trudno. Chodź, posiedzimy chwilę razem.”

Dlaczego to takie ważne?

Dziecko, którego granice są szanowane:

• lepiej rozumie siebie,

• potrafi stawiać granice w dorosłym życiu,

• rzadziej wchodzi w relacje oparte na przymusie lub wstydzie,

• ma wyższe poczucie własnej wartości.

  
  

Święta mogą być nie tylko testem tradycji, ale też okazją do zmiany – cichej, ale fundamentalnej. Bo dobre święta to nie te „grzeczne”, lecz te bezpieczne.